Ukrayna'da ulaşım

2015 yılının Ocağında Ukrayna'ya yaptığım gezide harika vakit geçirsem de güçlük çektiğim bazı konular oldu. Ulaşım bunların başında geliyordu. Dilini bilmediğim, dahası İngilizce konuşan kişi sayısının çok az olduğu bir ülkede doğru vakitte, doğru yere gitmek; bunu başarmak için karşınızdakine dert anlatabilmek hiç çok kolay değil... Bu yazıda Ukrayna'da şehiriçi ve şehirlerarası ulaşımla ilgili gözlem ve deneyimlerimi paylaşmak istiyorum.


Ukrayna'da şehirlerarası ulaşım

Yataklı vagonlar

Ukrayna çok büyük bir ülke. Hatta şöyle söyleyelim, yüzölçümü olarak topraklarının tümü Avrupa’da olan en büyük ülke. Doğusundan batısına olan mesafe neredeyse Edirne’den Kars’a olan mesafe kadar. Güneyi ile kuzeyi arasındaki mesafeyse Antalya-Sinop arasındakinden çok daha fazla. Dolayısıyla iki şehir arası ulaşım pek o kadar kısa sürmüyor.

Allah’tan ki ülkede demiryolu ağı çok gelişmiş. Tüm büyükşehirler demir ağlarla birbirine bağlanmış durumda. Demiryolu ulaşımı ucuz ve konforlu. Trenler birinci ve ikinci mevki olarak ayrılmış durumda. Tren kullanacaksanız kesinlikle ve kesinlikle birinci mevkii seçmenizi öneriyorum; zira ikinci mevkide yolcu profili çok düşük. Hoş olmayan kokular içinde saatlerce yolculuk etmek hoş bir deneyim olmayacaktır.

Eğer yolculuğunuz 5-6 saatten fazla sürecekse ve uygun seferler varsa gece trenlerinden “kupe” dedikleri yataklı vagonlara bilet almanız en iyisi. 4 kişilik kompartımanlarda daha sessiz ve güvenli bir yolculuk yapacaksınız. Bunun dışında toplu kuşetlerin bulunduğu 15-20 kişilik kompartımanlar ve yalnızca koltuklardan oluşan vagon seçenekleri de var.

Tren tuvaletleri berbat

Trene binmezden evvel kontrolör biletinizi alıyor ve saklıyor. Yataklıyla gidiyorsanız, biner binmez görevli yanınıza gelerek size yıkanmış, ütülenmiş ve paketlenmiş nevresimler getiriyor. Kendi yatağınızı kendiniz yapıyorsunuz. Bilet alırken üst kattan değil de alt kattan yer verilmesini isteyin. Böylece değerli eşyanız varsa yatağın altındaki bölmeye koyabilirsiniz. Üzerinde siz yatacağınız için birinin yatağı kaldırıp eşyanızı çalma olasılığı yok. Ben Ukrayna gezim boyunca hiç güvensiz bir ortam hissetmedim ama hırsızlık olaylarının sıkça yaşandığını söylüyorlar.

Trenlerde tuvaletlerin durumu fecaat. Mümkün mertebe kaçınmaya çalışın. Sıcak içecek servisi yapılıyor ücret karşılığında. Yemekli vagon var mıydı bilmiyorum. Yatıp uyuduğum için gerek de duymadım açıkçası. Yatakların da oldukça rahat olduğunu söyleyebilirim.

Şehirlerarası otobüsler böyle...

Şehirlerarası ulaşım için bir diğer seçenek de otobüsler. Şehirlerarası otobüs deyince aklınıza bizdeki gibi son model TV’li, kablosuz bağlantısı olan, ikram yapılan Mercedes yolcu otobüsleri gelmesin. Eski, deyim yerindeyse dökülen otobüslerden söz ediyorum. Avtovokzal denen otogarlardan kalkan bu otobüslerle Ukrayna’nın pek de bakımlı olmayan yollarında bata-çıka, hoplaya-zıplaya saatlerce yol gitmek pek hoş bir deneyim değil, emin olun. Tren yolculuğunun tadı her zaman farklıdır. Siz siz olun gittiğiniz yerden tren geçiyorsa demiryolundan şaşmayın.


Şehiriçi ulaşım

Kiev'in süslü metro istasyonları

Ukrayna’da komünist dönemin izleri neredeyse silinmiş diyebilirim. Özellikle olumsuz yanları hızla aşarak Avrupaî düzene ayak uydurmaya çalışmışlar. Fakat kimi önemli ve olumlu konularda komünist mantığı sürüyor. Örneğin ulaşım. Gerek şehirlerarası gerekse şehiriçi ulaşım oldukça uygun fiyata hizmet veriyor.

Büyükşehirlerde şehiriçi ulaşım metro, tramvay, troleybüs, otobüs ve marşrutka dedikleri dolmuşlarla sağlanıyor. Metro sistemi yalnızca başkent Kiev, Harkiv ve Dnipropetrovsk’ta mevcut. Diğerlerinde tramvay ve özellikle troleybüs yaygın. Çoğu metro istasyonu, eski Sovyet anlayışına uygun olarak son derece süslü yapılmış. Bazı istasyonlar öyle derin ki tek bir yürüyen merdivenin aşağıdan yukarı çıkması 3 dakikayı buluyor. Yalnız yürüyen merdivenlerin bizdeki aheste aheste çalıştığını düşünüyorsanız yanılıyorsunuz. Ukrayna’da metrolarda olsun, alışveriş merkezlerinde olsun yürüyen merdivenler uçarcasına çalışıyor. Yürüyen merdivenlerden yürüyerek çıkmak ya da inmek gibi bir alışkanlık yok. Genelde herkes hareketsiz dikiliyor. Her yürüyen merdivenin başında bir görevli var. Haliyle merdivenler bu kadar hızlı ve eski olunca sık sık düşenler, yuvarlananlar, giysisi sıkışanlar vs oluyormuş. Ellerinin altında bulunan düğme ve kollarla anında müdahaleyle merdiveni durduruyorlar.

Troleybüsler

Metro vagonları da, troleybüsler de, otobüsler de deyim yerindeyse dökülüyor. Her biri en az 30 yaşında olan bu emektar toplu taşıma araçları yoğun olarak kullanılıyor. Hele ki Kiev metrosu günün her saati tıklım tıklım.

Kiev metrosunda ilginç bir uygulama var. Karışıklık yaşamamanız için burada değineyim. Birbiriyle kesişen hatlar arasında aktarma imkânı Kiev metrosunda da var elbette. Ama arasında aktarma yapılan istasyonların adları birbirinden farklı. Örneğin “Maidan Nezalezhnosty” istasyonunda aktarma yaptığınızda öbür hattın istasyonu bu adı taşımıyor; “Kreshchatyk” istasyonu adını alıyor.

Kiev metrosu için gişelerden ya da otomatlardan bilet alabiliyorsunuz. Turnike sistemi olduğundan ve turnike başında sürekli görevli bulunduğundan kaçak biniş biraz zor gibi. Fakat troleybüslerde kaçak yolculuk etmek çok kolay. Binmeden önce dışarıdan ya da binince sürücüden bilet almanız gerekiyor. Sonra biletinizi nuh-u nebiden kalma bilet delme düzeneklerinde delmelisiniz. Arada sırada denetim yapılıyormuş. Bana bir kez denk geldi. Daha önce baka bir otobüste deldirdiğiniz eski bileti denetçiye kakalamaya çalışmayın zira her otobüsün deliş biçimi farklı olduğu için bileti o otobüste mi yoksa daha önce mi deldirdiğiniz kolayca anlaşılıyor. Zaten toplu taşıma ücretleri 2-3 grivna gibi gülünç rakamlar olduğu için kaçak binip risk almaya gerek bile yok!

Yerin dibine inen yürüyen merdivenler

Otobüs duraklarıyla ilgili birkaç şey ekleyecek olursam ilk söylenmesi gereken şu ki, hiçbir durakta durağın adı yazmıyor! Bazı otobüs ve troleybüslerde Ukraynaca ve İngilizce anonslar var. Kulağınızı dört açıp bunları dinlemelisiniz. Çevredeki yerlilerden de yardım alabilirsiniz. Bu konuda oldukça yardımseverler.

Marşrutka denen araçlarsa aslında Türkiye’de yakından tanıdığımız, başımızın belası minibüslerin ta kendisi! Her el kaldırdığınızda duran, ücreti elden ele uzattığınız, “bi öğrenci abi” ya da “uygun bi yerde ineyim ben” dediğiniz o araçların tıpatıp aynısı. Normalde durak dışında yolcu almaları yasak olsa da semtine ve sürücüsüne göre her el kaldırdığınızda durma olasılıkları var.

Toplu taşıma böylesine ucuzken, benim gibi ille de taksi kullanmak isterseniz gönül rahatlığıyla taksiye binebilirsiniz. Taksi Ukrayna’da inanılmaz ucuz. Resmî taksi şehiriçinde bir yerden bir yere en çok 40-50 grivna (2015’te 6-7 TL) yazacaktır. Korsan taksiye ya da taksimetresi olmayan bir araca denk geldiyseniz binmeden önce sıkı pazarlık etmeyi unutmayın. 50’den fazla isteyen olursa bilin ki sizi yolmaya çalışıyor. Rest çekin ve uzaklaşmaya yeltenin. Fiyatı indirmesi için yeterli olacaktır. Ukrayna her ne kadar yüzünü Avrupa’ya çevirmiş olsa da özellikle böyle konularda gidecek daha çok yolu var. Ulaşımda bırakın Avrupa ölçütlerini, bizim düzeyimize ulaşmaları için bile kırk fırın ekmek yemeleri gerek.

Marşrutkalar ve köhnemiş duraklar

Troleybüslerin içinden bir kesit

***

Bu yazı, Ukrayna'ya gideceklere tavsiyeler adlı yazı dizisinin bir parçasıdır.